Trichomonoza

Trichomonoza zwana również trichomonadozą (trichomonadosis) należy do najczęściej występujących i naj groźniej szych, obok salmonellozy, chorób gołęb~" Największy problem stanowi u ptaków młodych (piszczaków) w momencie opuszczania przez nie gniazd i samodzielnego przyjmowania pokarmu. Leczona z nienależytą konsekwencjąpowoduje znaczne straty. 

Etiologia

Chorobę zwaną przez hodowców gołębi "żółtym guzkiem", "pleśniawką", "kaszakiem" lub "grzybkiem" wywołuje jednokomórkowy pierwotniak z rodziny wiciowców - rzęsistek Trichomonas columbae. Pasożyt ma ksztah gruszkowaty i wielkość rzędu 6-8 mikrometrów. Posiada cztery wici umożliwiające mu szybkie poruszanie się ruchem drgającym posuwistym w płynnym środowisku (np. śluzie czy ślinie). Żywicielem rzęsistka w warunkach naturalnych są gołębie zarówno dzikie, jak i domowe. Rzęsistkowica jest najbardziej niebezpieczna dla młodych ptaków prowadząc do częstych padnięć lub uniemożliwiając ich zdrowy odchów, który potem w bardzo ujemny sposób rzutuje na wartość hodowlaną zwierzęcia, a w przypadku gołębi pocztowych na zdolności lotowe. Woda i pasza, z której korzystały chore gołębie może również stać t się źródłem zakażenia dla indyków i kur, a same gołębie dla ptaków (drapieżnych polujących na nie. ).
Trichomonoza ujawnia się najczęściej w czasie lęgów, a ściślej w trakcie lub końcowej fazie odkarmiania piskląt przez osobniki rodzicielskie. Najbardziej podatne na zakażenie rzęsistkiem są pisklęta w wieku 2-4 tygodni, które padają zwykle krótko po opuszczeniu gniazd. Ich mechanizmy obronne nie są, bowiem jeszcze w pełni wykształcone, II odporność powstaje powoli i jest z reguły niska. Młode zarażają się od rodziców bezobjawowych nosicieli poprzez podawany im pokarm, tzw. "mleczko", które powstaje w wolu ptaków karmiących w początkowej Illzie odchowu piskląt. Podczas każdego karmienia organizm młodego ptaka jest systematycznie zarażany, coraz większą liczbą pasożytów, które w przypadku szczepu o wysokiej chorobotwórczości atakują z kolei narządy wewnętrzne: serce, trzustkę, wątrobę, płuca oraz worki powietrzne. W organach tych można znaleźć zwarte, żółte guzy martwicze różnej wielkości. Zaatakowanie przez pasożyta mięśnia sercowego powoduje duszność, a chory ptak gwałtownie "chwyta" powietrze. Pasożyty atakujące młode gołębie namnażają się w ich wolu, okolicach pQpka i steku, a niekiedy wątrobie, natomiast u dorosłych osobników głównie w wolu. 
Śmiertelność wśród młodzieży zwykle przekracza 50 %, a niekiedy sięga 80 %. Największe szanse na przeżycie mają te osobniki, u których zmiany ograniczają się do wola, przełyku i jamy dziobowej, bez ucisku na drogi oddechowe. Te, które przeżyją zwykle stają się nosicielami pasożyta przez całe życie. Z tego właśnie powodu rzęsistkowica jest najbardziej niebezpieczna dla młodych ptaków powodując wśród nich największe straty. 
Karmienie osobników rodzicielskich zwłaszcza ostrym ziarnem jęczmienia i owsa dodatkowo ułatwia zakażenie rzęsistkiem ich piskląt '/, powodu powstających mikro urazów w błonie śluzowej górnych odcinków przewodu pokarmowego. 
Ptaki dorosłe, jak i młódki po opuszczeniu gniazda mogą również ulec zakażeniu w wyniku spożycia starej i zalegającej np. w rynnach czy innych zagłębieniach wody (pasożyt zachowuje w niej swoje zdolności inwazyjne nawet przez kilka godzin), zawierającej ślinę chorych gołębi oraz w wyniku zanieczyszczenia poideł i karmy w gołębniku. W ziarnie pokrytym śliną i upuszczonym przez ptaki ze zmianami w jamie dziobowej (niemożność połknięcia z powodu guzowatych zmian) rzęsistki mogą przeżyć nawet do 5 dni. 
Bezpośredni kontakt z gołębiami chorymi np. podczas transportu na loty, w czasie wystaw, sprzedaży na targowiskach itp. sprzyja zakażeniu. Również zalatywanie (zwłaszcza gołębi pocztowych) na pola, dachy domów czy place miejskie może prowadzić do ich zarażenia od gołębi dzikich czy miejskich. Rzęsistkowica nie przenosi się przez jajo, dlatego też dysponując cennymi, ale zarażonymi pasożytem osobnikami rodzicielskimi można podkładać złożone przez nie jaja lub świeżo wyklute pisklęta (przed pierwszym nakarmieniem) innym, zdrowym ptakom. 
Okres inkubacji choroby zależy od zjadliwości pasożyta i wynosi od 4 do 14 dni. Poszczególne gołębie chorują 2-10 dni, a w zaatakowanym stadzie trichomonadoza trwa zwykle ponad 3 tygodnie i powtarza się przy każdym następnym lęgu powodując coraz większe straty wśród młodych gołębi. 
Najbardziej niebezpieczni dla stada są bezobjawowi nosiciele pasożyta. Ocenia się, że prawie 90 % gołębi jest nosicielami rzęsistka. Nosicielstwo może trwać przez całe życie ptaka, a wraz z wiekiem objawy kliniczne są coraz słabiej wyrażone. 

Objawy kliniczne

Nasilenie objawów klinicznych w dużym stopniu zależy od zjadliwości rzęsistków. Choroba przebiega zwykle pod trzema postaciami klinicznymi: zmianami zlokalizowanymi w jamie dziobowej, postacią pępkową i narządową. 
Objawy są najbardziej widoczne i charakterystyczne u gołębi młodych. Zarażone ptaki mają nastroszone pióra i opuszczone skrzydła, matowe upierzenie, gorączkują, przestają pobierać pokarm i stają się osowiałe, wychudzone, a ich rozwój ulega zahamowaniu. Po rozwarciu dzioba, zwykle na sinej błonie śluzowej gardła, podniebienia i pod językiem widoczne są typowe szaro-żółte guzki oraz zielonkawa lub żółtawa wydzielina, która może wypływać z dzioba. 
Guzki zwykle w przeciągu kilku dni powiększają się i mogą osiągnąć wielkość 3-4 cm. Powoduje to nienaturalne zgrubienie górnego odcinka szyi. Młode ptaki mają ponadto trudności w oddychaniu, a wiele z nich ginie z powodu uduszenia, gdyż serowate złogi złuszczonego nabłonka gromadząc się w jamie dziobowej tworzą zbite grudy . Wodnista biegunka i kałomocz barwy zielono-białej są również częstym objawem. Niekiedy guzki stwierdza się również wokół oczu i dzioba oraz w okolicach kloaki i pępka. Czasami u piskląt występuje tylko jeden bardzo duży (wielkości śliwki), twardy guz w okolicach kloaki i pępka. Do pierwszych objawów rzęsistkowicy należą także objawy kataralne, kichanie, zapalenie wola z powodu zalegającej w nim karmy oraz nienaturalne ruchy głową. 
Objawy u dorosłych ptaków są bardzo skąpe, mało wyraźne i bez mikroskopowej oceny wymazu z wola niekiedy prawie nieuchwytne. l' osobników tych utrzymuje się, bowiem stan równowagi pomiędzy 


Trichomonoza - rozległe ognisko martwicowe w okolicy gardła

pasożytami a mechanizmami obronnymi organizmu ptaka, który często znajduje się w dobrej kondycji ogólnej. Gołębie takie mogą nawet wykarmiać pierwsze młódki bez strat, lecz niestety jednocześnie zakażają (przez poidło) inne, zdrowe ptaki w stadzie. Dopiero pojawienie się czynnika osłabiającego odporność (zwłaszcza u ptaków zarażonych rzęsistkiem o wysokiej chorobotwórczości) wyzwala ciężką postać kliniczną choroby. Dzieje się tak najczęściej po zadziałaniu silnego czynnika stresowego, którym może być równoczesne zakażenie innym zarazkiem. Wtedy może pojawić się kaszel, kichanie, drobne, prosowate guzki w jamie dziobowej oraz zaczerwienienie i rozpulchnienie błon śluzowej. Zwykle dołączą się również przemijająca biegunka, chudnięc' związane ze spadkiem apetytu, upierzenie traci połysk, a znacznem pogorszeniu ulegają zdolności lotowe gołębi pocztowych (często błądz oraz odchów młódek. Po wysiłku (np. długim i wyczerpującym locie objawy choroby zwykle zaostrzają się. 

Leczenie

Podjęcie właściwego leczenia w momencie wystąpienia chorób w stadzie jest bardzo ważne i ma kluczowe znaczenie w całkowity uwolnieniu go od pasożytów. Często jednak leczenie jest niewystarczające powierzchowne i nie prowadzone z należytą konsekwencją. Dochodzi wtedy tylko do zaleczenia choroby, a nie do jej całkowitej likwidacji. Dlatego też lekarz weterynarii, który potraktował sprawę powierzchowni zostaje wkrótce wezwany ponownie do tego samego hodowcy, gdyż nawrót choroby pojawia się w momencie kolejnego lęgu i odchowywania młodych, przy czym straty z jej powodu są coraz większe. 
Leczenie młódków jest obecnie całkowicie możliwe i daje dobre rezultaty. Nie leczymy natomiast bezobjawowych nosicieli zarażonych rzęsistkami o niskiej chorobotwórczości, gdyż wyleczenie ich jest bardzo trudne i niekiedy wręcz niemożliwe. Gołębie pocztowe z objawami duszności pochodzenia sercowego należy eliminować ze stada, gdyż ich leczenie jest mało skuteczne i nieopłacalne. 
W celu eliminacji trichomonozy ze stada należy przede wszystkim skoncentrować się na leczeniu chorych ptaków dorosłych oraz nosicieli, zarówno bezobjawowych, a zakażonych rzęsistkiem o dużej chorobo twórczoci oraz zakażających swoje potomstwo podczas karmienia mleczkiem. Przy wyborze leku należy brać pod uwagę etap pracy hodowlanej. 
W okresie rozrodczym zaleca się stosowanie preparatów zawierających karnidazol lub metronidazol. W Pozostałych okresach można zastosować preparaty zawierające dimetridazol. 

Profilaktyka 
W środowisku zewnętrznym rzęsistek szybko ginie. Jest szczególnie wrażliwy; na wysuszenie i gnicie. Niszcząco działa na niego większość środków odkażających . W stadach występuję których choroba występuję stacjonarnie należy profilaktycznie stosować preparaty rzęsistkobójcze.

Leczenie BS ( Belgica De Weerd) , Ronidazol (Panter Holland ) , Cocci-geel ( Pantex Holand), Cocci-Tricho-Mix ( Travipharma)