salmonelloza (salmonela) Salmonelloza  Wśród bardzo wielu chorób występujących u gołębi domowych salmonelloza jest nadal najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową. W ostatnich 30 latach, w zależności od roku, jednostka ta stanowiła od 20 do ponad 40 % wszystkich chorób rozpoznawanych u tych ptaków w Polsce.  Chorobę wywołuj ą bakterie należące do rodziny Enterobacteriaceae; z rodzaju Salmonella, najczęściej Salmonella typhimurium var. copenhagen. Należy podkreślić, że gołębie są wrażliwe na inne serowary tych zarazków, w tym również na infekcję Salmonella enteritidis . Salmonelle są oporne na działanie niekorzystnych warunków środowiska i długo utrzymują się w środowisku gołębnika.  Ptaki najczęściej zakażają się drogą pokarmową przez spożycie skażonej karmy lub wody, w trakcie "dziobkowania", lub przez mleczko wola. Do infekcji dochodzić może drogą oddechową za pośrednictwem wdychanego kurzu zawierającego bakterie. Tak dzieje się w hodowlach o złych warunkach sanitarnych lub w czasie zbiorowego transportu na wystawy czy loty. Istnieje także możliwość zakażenia drogą transowarialną, kiedy zakażeni są rodzice. Przy tej drodze infekcji zarodki zamierają w trakcie rozwoju embrionalnego lub wyklute młode giną po kilku dniach wskutek zakażenia woreczka żółtkowego. Choroba występuje najczęściej w okresie wychowu młodych, naj rzadziej w okresie zimowym.  Objawy kliniczne Czas inkubacji choroby wynosi od 3 do 5 dni. Salmonellae powodują widoczne objawy dopiero wtedy, gdy zaatakują gołębie z osłabioną odpornością lub ptaki młode, które wskutek braku kontaktu z zarazkiem nie wytworzyły odporności. Dorosłe gołębie są na ogół bezobjawowymi nosicielami. Czasami można u nich zaobserwować upośledzony popęd płciowy, nieregularne składanie jaj, niezapłodnione jaja lub zamarłe w trakcie rozwoju zarodki. Gołębie pocztowe mają gorszą kondycję, a tym samym nie uzyskują zadawalających wyników w lotach. U młodych ptaków przy postaci utajonej występują zaburzenia wzrostu i rozwoJu.  Najczęściej spotykaną postacią kliniczną choroby jest postać jelitowa powodująca największe straty. Dotknięte tą formą gołębie są apatyczne, nastroszone, silnie wychudzone, nie jedzą (Fot.7, Fot.8, Fot.9). Obserwuje się u nich biegunkę, co widać po silnie zabrudzonych piórach ogona i kończynach. Kał jest barwy od brązowej do jasnozielonej, nie u formowany, wodnisto-pienisty z dodatkiem śluzu lub krwi, zawierający resztki niestrawionej karmy, o przykrym zapachu (Fot.1O). Gołębie, które przez dłuższy czas nie przyjmują pokarmu wydalają kał zielony ("kał głodowy" - składający się głównie z wody, śluzu jelitowego i żółci), który po przyjęciu karmy normalizuje się. W "kale biegunkowym" znajduje się bardzo duża ilość bakterii, które zanieczyszczają gołębniki i woliery.  Postać posocznicowa s,almonellozy występuje najczęściej u gołębi poniżej 6 tygodnia życia i ma' przebieg ostry lub podostry. Ptaki chudną w sposób zauważalny, wymiotują, czasem obserwuje się u nich zapalenie spojówek, wydalająpłynny, zielonkawy kał i giną po kilku dniach. Gołębie zostają najczęściej zakażone przez rodziców w trakcie karmienia. Bakterie, które dostają się do jelit gołębi masowo namnażają się i przenikają razem z krwią do tkanek i narządów. Często dochodzi do zakażenia krwi i zejścia śmiertelnego. Czasami obserwuje się objawy ze strony centralnego układu nerwowego spowodowane działaniem toksyn.  Postać stawowa salmonellozy jest z reguły skutkiem posocznicy.  Zdaniem autorów patomechanizm tej postaci choroby może mieć podłoże reumatoidalne. Postać stawowa z reguły stwierdzana jest u dorosłych gołębi, najczęściej u samic. Objęte zapaleniem stawy na początku są mało zmienione, potem obrzękłe, bolesne i gorące. Skóra w obrębie stawu pokryta jest strupami i łatwo się łuszczy. Dochodzi do zesztywnienia stawów i zgrubienia torebek stawowych. Na ogół zmiany chorobowe mają jednostronną lokalizację. W zależności od zaatakowanego stawu gołębie nie mogą latać lub chodzić. Schorzeniu najczęściej ulegają stawy skrzydeł, w 90% staw łokciowy, rzadziej staw barkowy, stawy nadgarstka i palców. Porażone skrzydła są opuszczone. Jeśli próbuje się takie skrzydło rozciągnąć gołąb odczuwa ból. Mięśnie skrzydeł są zgrubiałe, stwardniałe, a nawet atroficzne. Pod skórą kości palców można wyczuć zgrubienia wielkości ziaren prosa lub grochu. W kończynie miednicznej zapaleniu ulegają najczęściej staw skokowy, biodrowy i kolanowy. Ptaki z zaatakowanymi stawami nóg chodzą sztywno, utykają i nie mogą obarczać chorej kończyny. Jeśli zaatakowane są obydwie nogi gołębie poruszają się za pomocą skrzydeł. Gołębie dotknięte tą formą salmonellozy wykazują pogorszenie stanu ogólnego, zmniejszone przyjmowanie pokarmu i wody, apatię i dreszcze. Chore ptaki można często klinicznie wyleczyć, ale w stawach objętych zmianami pozostawać mogą zarazki salmonelli, które mają wpływ na nowe procesy zapalne. Przy postaci nerwowej obserwuje się zaburzenia równowagi, opisthotonus (głowa i szyja odchylone do tyłu), torticollis (skręty szyi). Dzieje się tak, gdy zaatakowany jest błędnik. Przy jednostronnym zapaleniu błędnika gołębie początkowo mogą stać, a nawet latać, ale przekręcają głowę albo w lewo, lub w prawo albo w dół, przy czym koniec dzioba wskazuje górę lewej lub prawej strony. Jeśli zaatakowany jest narząd równowagi z obydwu stron gołębie rzadko normalnie trzymają głowę, przekręcająjązmiennie w lewo lub wprawo. Po dołączeniu innych objawów ze strony centralnego układu nerwowego gołębie nie mogą latać, nie stoją, przewracają się. Padająpo kilku dniach lub tygodniach.  Najczęściej w stadzie stwierdza się występowanie większości form klinicznych salmonellozy. Objawy kliniczne nie są charakterystyczne i mogą występować przy wielu innych chorobach. W zależności od postaci choroby, czasu jej trwania gołębie wykazują podwyższoną lub obniżoną temperaturę. Objawy nerwowe występują przeważnie u ptaków młodych ze zmianami zapalnymi w stawach, a u dorosłych ze zmianami w torebkach ścięgien.  Zmiany sekcyjne Przy sekcji padłych, najczęściej wychudzonych gołębi obserwuje się zmiany przede wszystkim w jelitach. W ostrym przebiegu choroby stwierdza się nieżytowe lub krwotoczne zapalenie jelit, a przy chronicznym przebiegu znajduje się typowe dla salmonellozy ogniska dyfteroidalne w śluzówce jelit cienkich. W wątrobie widoczne są często szaro-białe ogniska martwicowe tzw. ziarniniaki "paratyfusu". Za najbardziej charakterystyczną zmianę sekcyjną uznaje się wielokrotne powiększenie śledziony. W trzustce czasami można stwierdzić silne przekrwienie i obecność szarożółtych ognisk martwicowych (FoUl). Obserwuje się włóknikowe zapalenie worka osierdziowego, zapalenie nasierdzia i ogniska martwicowe w mięśniu sercowym. W płucach spotkać można serowate guzki wielkoŚci od ziarenek prosa do wielkości orzecha laskowego.  U samic zmiany lokalizują się też w układzie rozrodczym. Jajnik jest przekrwiony, kule żółtkowe zdeformowane z włóknikowym zapaleniem. U samców występują najczęściej jednostronnie powiększone jądra ze zmianami nekrotycznymi. W jamach stawowych przy ostrym przebiegu choroby znajduje się czerwono-żółty wysięk, a w przebiegu przewlekłym można spotkać serowate masy włóknikowe. Czasami w mięśniach piersiowych wyczuwalne są ogniska martwicowe wielkości ziaren pszenicy. U pojedynczych sztuk mogą występować zmiany zapalne w oczach objawiające się ropnym zapaleniem spojówek.  Szczepienie ochronne Zoosal T Kał zmieniony przez infekcję salmonellami: małe składniki kału leżą w śluzowato-wodnej kałuży z białymi, płatkowaty­mi częściami.  Leczenie Parastop –Pantex Holland , Parastop – Belgica De Weerd , Para – Mix – Travipharma